Recent Blog post
Archive for 2015-02-15
Ingliz
tili darajalari haqida so’z yuritishdan oldin, shuni aytib o’tish lozimki, til
bo’yicha olgan bilimingizni aniq o’lchab, hisoblab beradigan o’lchov birligi
yoki maxsus o’lchov uskunasi mavjud emas. Biz, hozir, so’z yuritmoqchi bo’lgan,
bilim darajangizni bir qolipga solib beradigan standartlarning hammasi –
nisbiydir.
Mavjud
bo’lgan til bo’yicha bilimingizga yana 10 ta so’z qo’shsangiz darajangiz o’zgarib
qolmaydi. Boshqacha qilib aytganda, lug’at boyligingiz sizning darajangizni aniqlab
kelmaydi.
Biz
bugun qo’llanma sifatida o’qib kelayotgan ingliz tili kitoblarini ko’zdan
kechirsangiz, qo’llanma qanday darajadagi o’rganuvchi uchun yozilganini ko’rasiz.
Masalan, “For Beginners”, “For Elementary
students”, “Pre-Intermediate and Intermediate” va “Upper-Intermediate and Advanced” kabi atamalar qo’llanmalarning
yuza qismidan joy olganini ko’rishingiz mumkin. Keling, ushbu atamalarni biroz
chuqurroq o’rganib chiqaylik.
Demak,
tahlilni “ALTE” dan boshlaymiz.
ALTE (The Association of Language Testers in Europe) - Umumevropa til
sinovidan o’tkazuvchilar tashkiloti xorijiy tilni egallash darajasining umumiy
shkalasini ishlab chiqqan bo’lib, u o’rganuvchilarni olti darajaga bo’ladi.
Unga ko’ra: A1 (Breakthrough level), A2(Level1), B1 (Level2), B2 (Level3),
C1 (Level4), C2 (Level5). Ushbu darajalar boshlang’ich darajadan to mukammal
darajagacha bo’lgan oraliqni o’z ichiga qamrab olgan.
Barcha
Kembrij xalqaro imtihonlari (KET, FCE, PET) aynan
mana shu standart bo’yicha ishlab chiqiladi. Bundan tashqari, Angliya
davlatining barcha nashriyotlari o’z mahsulotlarini shu standartlar ostida
nashr qilmoqda. Bularga lug’atlar, so’z boylikni oshirishga qaratilgan qo’llanmalar,
grammatikadan ma’lumotnomalar kabilar kiradi.
Lekin,
kommunikativ metodlar asosida ishlab chiqilgan qo’llanmalarning deyarli
barchasi (Inside Out, Cutting Edge, Reward, Headway, OpenMind) boshqa bir
shkaladan darajalarga ajaratishda foydalanadi.
1.
Beginner yoki Basic – boshlang’ich daraja
2.
Elementary – davom ettiruvchi boshlang’ich
3.
Pre-Intermediate – O’rta darajaga yaqin
4.
Intermediate – o’rta daraja
5.
Upper-Intermediate – o’rta va yuqori daraja orasida
6.
Advanced – yuqori daraja
Darajalar
bo’yicha jadval
ALTE darajalari
|
Kommunikativ o’quv qo’llanmalardagi darajalar
(Headway, Cutting Edge).
|
Imtihonlar
|
A1Breakthrough
|
Beginner (Basic)
|
-
|
Elementary
|
||
A2 Level 1
|
Pre-Intermediate
|
|
B1 Level 2
|
Intermediate
|
|
Upper-Intermediate
|
||
B2 Level 3
|
Advanced
|
FCE (First Certificate in English)
IELTS 5.0-5.5 TOEFL 570-610 (PBT), 230-255 (CBT) |
C1 Level 4
|
-
|
CAE (Certificate in Advanced English)
IELTS 6.0-7.0 TOEFL 630-677 (PBT), 270-300 (CBT) |
C2 Level 5
|
CPE (Certificate of Proficiency in English)
IELTS 7.5-9.0 |
Jadvaldan
ko’rib turganingizdek, biz intilayotgan “Advanced” daraja ALTE shkalasi bo’yicha
B2 ga teng. Demak, B2 darajadagi o’rganuvchining tinglab tushunish, o’qib
tushunish, yozma vazifalarni bajara olish malakasi mustahkam asosga ega
hisoblanadi. Shuningdek, jadvalda mashhur IELTS
va TOEFL xalqaro imtihonlari ham
qiyoslash ob’ekti sifatida keltirilgan. Biz IELTS va TOEFL haqida gapirganimizda
aniq ballarni nazarda tutamiz: IELTS – 0- balldan 9- ballgacha, TOEFL(PBT,CBT) –
uch xonali sonlarda baholanadi. ALTE bo’yicha C2 darajaga teng bo’lgan CPE (Certificate
of Proficiency in English) darajasi,
ingliz tilini ona tilingizdek bilishingizni anglatadi.
Eng so’ngi daraja Post Proficiency esa ingliz tilidagi
barcha hazillarni tushuna olishingizni, tilning nozik qirralarini anglay
olishingizni ko’rsatadi. Ushbu darajani doimo saqlab turish uchun ko’p mehnat
qilinadi.
Darajalar
nimalarda aks etadi?
·
Beginner
·
Elementary
·
Pre Intermediate
·
Intermediate
·
Upper Intermediate
·
Advanced
Beginner
Suhbatda:
·
o’z ismini va
shaxsiy ma’lumotlarni ayta oladi
·
eng sodda
savollarga javob bera oladi (What is your name?)
·
100 gacha sanay
oladi
·
eng sodda
gaplarni o’qiy oladi va tushunadi
Elementary
Suhbatda:
·
O’zi va
boshqalar haqida qisqa ma’lumot bera oladi
·
Biror narsani
qisqacha tasvirlay oladi
·
O’z fikrini
bayon qila oladi, vaziyatni to’g’ri anglash uchun tushuntirib berishlarini so’ray
oladi
·
Sodda
his-hayajonni ifodalay oladi
·
Barchaga
tushunarli qilib talaffuz qila oladi
·
Ingliz tilida
fikrlay oladi
Tushunadi:
·
darslarda
tinglab tushunish mashqlaridagi asosiy g’oyani fahmlay oladi
·
Tinglashda
asosiy signal vaziyatlarni anglay oladi
·
Qisqa matnlarni
o’qib, tushuna oladi
Yozuv:
·
gaplarni to’g’ri
tuza oladi
·
tabrik xatlari,
elektron xatlar yoza oladi
·
o’zi haqida
qisqacha ma’lumot yoza oladi
INGLIZ TILIDAN BILIM DARAJANGIZ QAY DARAJADA?
Maktabda
Ingliz tiliga ikkinchi darajali fan sifatida qarash, unga yetarli e’tibor
bermaslik, yuzaki o’qib o’rganish vaqtlari endi o’tib ketdi. Vaqt o’tmoqda,
odamlar o’zgarmoqda. Bugungi davr esa ingliz tilini o’rganishni zarurat qilib
qo’ydi.
Shunday
qilib, agar siz bu ‘qaysar ot’ ni jilovlashga tayyor bo’lsangiz, eng sodda va
oson usullardan foydalanib, o’z maqsadingizga erishing.
Uzoq
yo’l oldidan…
Ishni
boshlashdan oldin, qo’l ostingizda ingliz tilini o’rganish uchun qanday foydali
resurslar borligini aniqlab oling. ‘Resurslar’ o’z ichiga quyidagilarni oladi:
·
flesh xotira (elektron resurslarni tashish uchun)
·
kompyuter va internet
·
lu’gat (oksford uslubida)
·
birga dars qilish uchun partnyor
Hozir
‘men ingliz tilini o’rganaman’ deb, hammsini bir boshdan boshlasangiz xato
qilasiz. Siz o’z maqsadigizdan kelib chiqqan holda, ishni boshlaganingiz
ma’qul. Demak, ko’pchilik quyidagi maqsadlar bilan ingliz tiliga murojaat
qiladi:
·
Men ingliz tilidan fan olimpiadasiga tayyorgarlik
ko’rishim kerak
·
Men sayohat qilmoqchiman
·
Men xorijga ishga boraman
·
Men harbiy sohada ishlamoqchiman. Ingliz tilini
bilishim kerak ekan
·
Men superabiturientman. 1-blok ingliz tili
·
Men IELTS yoki TOEFL xalqaro imtihonlariga
tayyorgarlik ko’rishim kerak
·
Men biznes boshqaruvi bo’yicha mutaxassisman. Ingliz
tili asosiy muloqat tilim bo’lishi kerak
·
Men ilmiy ishlar bilan shug’ulllanmoqchiman.
Internetdan ilmiy maqolalar olib o’qishim kerak. Menga akademik ingliz tili
kerak.
Keyingi masala to’g’ridan to’g’ri
cho’ntak bilan bog’liq. Siz tilni tez va oson o’rganishingiz kerak. Bu esa
mablag’ degani. Qancha mablag til o’rganishga sarflay olasiz? Menga ishoning bu
– mixim savol. Odatda o’rganuvchilar ishtiyoq bilan o’rganishni
boshlashishadida, oxirigacha yetkaza olmaydilar. Til kurslar to’lovlarini
to’lashda qiynalib qolishadi. Qolaversa,
kitoblar sotib olish, audio moslamalarni xarid qilish, hech bo’lmasa bir marta
sayohatga pul topish tanlagan yo’lingizni muxim qismi hisoblanadi. Ko’rib
turganingizdek, hammasi sizninng moliyaviy quvvatingizga bog’liq.
Til o’rganishning psixologik holati
Agar siz kuchli istak sohibiga
aylanmasangiz, til o’rganish haqida oylab o’tirmang. Kuchli istak va aniq
maqsad til o’rganishdagi uzoq yo’lingizni yaqin yo’lga aylantira oladi. Hamma
shunday qiladi, bu haqiqat. Agar, ingliz tili o’rganish qiyin til bo’lganda
edi, jahon tiliga aylanmagan bo’lardi. Demak, psixologik jihatdan mustahkam
ruhiyatga ega bo’lsangiz, siz ham, albatta, o’rganasiz.
Odatda, ishning ijobiy, so’ngi
natijalarini oldindan ko’ra bilsangiz maqsadlaringiz yanada aniqlashadi,
istaklaringiz yanada kuchayadi.
Masalan siz, ingliz tilini
o’rganib, qanday imkoniyatlarga ega bo’lishingiz mumkin, o’shalar haqida biroz
fikr yuriting:
·
erkin muloqat
·
dunyo bo’ylab sayohat
·
dunyo ilmlaridan bahramand bo’lish
·
ingliz tilidagi qo’shiqlar, filmlardan bahramand
bo’lish mumkin
·
ishchi kuchi sifatida bozorda o’z narxingizga ega
bo’lasiz
·
o’zingizga bo’lgan ishonch yanada oshadi. Balkim sizni
xorijga ish safariga jo’natishar. ‘Men u yerda nima qilaman, tilni
bilmayman-ku’ degan bahonalaringiz o’tmaydi
Mustaqil holda tilni o’rganish mumkinmi?
Til
o’rganish jarayoni davom etuvchi jarayondir.
Mustaqil holda biz faqat davom ettirishimiz mumkin. Mustaqil holda
boshlab bo’lmaydi. Talaffuz qoidalari doimiy ravishda nazorat ostida bo’lishi
kerak. Jarayonni uzluksiz holda davom etishini ta’minlash muxim. Bu esa, aniq
jadval asosidagi doimiy darslarni talab qiladi. Agar darajangiz, CEFR standarti
bo’yicha A2 ga yetgan bo’lsa, mustaqil holda o’rganishni davom ettirishingiz
mumkin. Xullas, ustoz ko’rmagan shogird shogirdmas.
Katta qal’a hujumiga shay bo’ling
Til o’rganish bu katta qal’aga
hujum qilish bilan barobardir. Qadimda bosqinchilar qal’alarga faqat darvozadan
hujum qilishmagan. Ular, faqat darvozaga hujum qilgan holda, qal’ani olish
imkoni yo’qligini bilishgan. Shuning uchun, turli xil xandaqlar qazishgan,
aylanib o’tishgan, tunnellar yaratishgan. O’xshashligi shundaki, siz ingliz
tili qala’siga hujum qilasiz, faqat bir kitobdan o’rganaman desangiz qala’ga
erishmaysiz. Muvaffaqiyatga erishish uchun, barcha imkoniyatlardan foydalanish
kerak. Gazeta va jurnallar o’qish kerak, ko’proq tinglash mashqlarini bajarish
kerak. Shuning bilan birga, yozma nutq ustida ham ishlash kerak. Hujum har
tomondan amalga oshirilsa, tilni o’zingizga tez bo’ysindirasiz.
Tilni to’rt qismga bo’lgan holda,
lekin, bir-biridan ajratmagan holda o’rganish zarur. Bularga quyidagilar kiradi:
·
O’qish (Reading)
·
yozma nutq (Writing)
·
gapirish (Speaking)
·
tinglash (Listening)
Har
to’rtala qismni o’rganish muxim hisoblanadi. Qolaversa, ko’pgina xalqaro
imtihonlar ushbu to’rt qism bo’yicha o’z savollarini tayyorlaydi.
Qachon ingliz tilida gaplasha olaman?
Agar
tanlangan metodika asosida darslar puxta tashkil qilinsa, birinchi darsdanoq
gapirish mumkin. Har darsda, o’rganilgan bilimni yuzaga chiqarishn uchun,
gapirish kerak. So’zlar o’rniga so’z birikmalari o’rganing. So’z birikmalari o’rniga
uzun-uzun gaplarni o’rganing va ularni zudlik bilan amaliyotga tadbiq eting. O’shanda
o’z kuchingizga ishonib, gapira boshlaysiz.
BOSHLOVCHILAR UCHUN INGLIZ TILI: ENG YAQIN YO’L!
Ingliz tilini o’rganish - avvalboshdan sizga tuyulgandek qiyin yoki
bajarib bo’lmaydigan vazifa emas. Istalgan natijaga erishish uchun o’quv
jarayonini to’g’ri va yaxshi tashkil qilish kerak. Ushbu maqolada nega hatto
eng harakatchan o’quvchilar ham yo’l qo’yadigan xatolar sabablari ko’rib
chiqiladi.
Sehrgarlarga
ishonmang!
Hozirgi kunda ingliz tilini o’rgataman deydigan o’quv
kurslari va repetitorlar talaygina. Agar
ularning reklamalariga e’tibor bersangiz ingliz tilidan bilim darajangizni ko’pi
bilan ikki hafta ichida yangi darajaga olib chiqishlarini uqtiradi. Ba’zilari
esa, uch oyni muddat qilib belgilashgan. “O’n kunda ingliz tilini o’rgataman”,
deydiganlar ham topiladi. Qisqasi, hammamiz mo’jizaga ishonamiz va sehrgar
repetitor oldiga chopamiz. Yodda tuting hatto sehrli shamchiroq ham sizga bunda
yordam bermaydi. Til o’rganish katta va to’g’ri yo’naltirilgan mehnatni talab qiladi.
Maqsadni
noto’g’ri qo’yish
Agar ingliz tilini shunchaki zamonaviy bo’lish uchun o’rganmoqchi
bo’lsangiz, sizda hali kuchli o’rganish istagi shakllanmagan. Til o’rganish
uchun aniq maqsadga ega bo’lish muxim ahamiyatga ega. O’z sohasida yetuk mutaxassis bo’lish, butkul
kasbni o’zgartirish, chet el universitetlariga topshirish, dunyo bo’ylab
sayohat – eng ma’qul maqsadlar to’plamidir.
Faqat
grammatikani ingliz tili deb tushunmang!
Faqat ingliz tili grammatikasini o’qish, qiyin qoidalarni yodlash - eng katta xatodir. Til o’rganishdan maqsad,
o’sha tilda suhbat olib borishdir. Grammatikadan olgan bilimingiz suhbat olib
borish uchun yordam bermaydi. So’zlashuv qobiliyatingizni oshirish uchun ko’proq
tinglab tushunish amaliyotlarini o’tashigiz kerak.
Hamma xato
qiladi
Xato qilishdan qo’rqmang. Og’zaki nutqni oshirish
uchun ko’proq so’z birikmalar va o’zgarmas frazalarni o’rganing.
